Deze wintermaanden staan niet bepaald bekend om hun uitbundige bloemen. Gelukkig hebben we wel zomer aan de andere kant van de wereld. Daar valt momenteel genoeg te genieten! Een van de soorten die daar z'n thuis heeft en nu volop bloeit leek me wel toepasselijk in deze laatste dagen van het jaar: de Vuurpijl.
Kniphofia is een plantengeslacht met zo'n zeventig soorten waarvan er van nature 1 voorkomt in Yemen, een heel aantal in tropisch Midden-Afrika en maar liefst 45 in Zuid-Afrika! Het is een klein wondertje dat ze ook in onze tuinen groeien willen, als je ziet dat hun eigenlijke habitat een behoorlijk aantal graden warmer is dan het Nederlandse klimaat.
Als je de bloemen bekijkt, is het niet moeilijk te raden waaraan de plant zijn de Nederlandse namen Vuurpijl en Fakkellelie te danken heeft. En ook het Engelse Red Hot Poker ligt voor de hand. Wat je niet zomaar verwacht is dat zo'n opvallende tuinplant ook medicinale kwaliteiten heeft. Vaak zijn felgekleurde planten doorgekweekt op kleur of vorm, waarbij de geneeskrachtige eigenschappen verloren zijn gegaan. De vuurpijl staat echter grotendeels in zijn natuurlijke pracht in onze tuinen te pronken, compleet met medicinale stoffen.
De vuurpijl is ook weer zo'n plant waarvan je niet denkt 'kom, laat ik er eens een kopje thee van zetten'. Het zou wel moeten kunnen, want volgens een site die de Zuid-Afrikaanse flora beschrijft, wordt de plant af en toe als voedsel gebruikt en smaakt "blijkbaar" naar honing. Ook niet zelf geprobeerd dus.
Bekender -plaatselijk bekend- is de geneeskrachtige werking. Op verschillende plekken groeien verschillende varianten van de vuurpijl en die worden elk ook weer verschillend gebruikt: van hepatitis, eczeem, malaria, tumoren, tot onvruchtbaarheid, en nog een rijtje problemen.
Je zou denken dat lokale bevolking zijn dikke duim heeft gebruikt bij het verzinnen van toepassingen, maar er zit wel degelijk logica achter. Daarvoor is het wel handig als je een klein beetje weet welke stoffen een plant aanmaakt. In de eerste plaats is dat wat een plant nodig heeft om te groeien en voort te planten. Die stoffen worden primaire metabolieten genoemd, de onmisbare stofwisselingsprodukten. Maar er zijn ook secundaire metabolieten. Je zou kunnen zeggen dat die het immuunsysteem van een plant vormen en ze zijn per plantensoort erg verschillend. Soms weten we wat een stof doet, zoals de pyrrolizidine alkaloiden in Smeerwortel dat slakkenvraat tegengaat. Helaas is het ook voor de menselijke lever niet goed, zodat het gebruik van Smeerwortel met een flinke waarschuwing gepaard gaat (hou het uitwendig!). Soms worden er talloze stoffen in een plant ontdekt waarvan we geen idee hebben wat het nut is voor het gewas, laat staan voor de mens.
Terug naar de Vuurpijl. Er zijn flink wat wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar de inhoudsstoffen van Kniphofia, wat goed verklaarbaar is als je weet dat het de naam heeft tegen Malaria te helpen. Stel dat het waar is! Dan hoeft het geen probleem meer te zijn om Plasmodiumparasiet (veroorzaker van Malaria) te bestrijden, ondanks dat die resistent wordt tegen antibiotica! Helaas, van die onderzoeken tot eventueel een bruikbaar medicijn is een proces van jaren.
Ondertussen zijn er wel allerlei onderzoeken gaande en zeker niet alleen naar malariamedicijnen. Er zijn momenteel van Kniphofia ongeveer 40 metabolieten bekend. Sommigen waren al in andere planten ontdekt en hebben namen als aloe-emodin en islandicin. Andere zijn voor het eerst in Kniphofia ontdekt en heten bij voorbeeld kniphofine, kniphofione en knipholone anthrone. Alle vijf zijn het anthraquinones. En sat is dan weer een stof die niet alleen medicinaal gebruikt kan worden, maar ook synthetische vezels geel verft en vogels bestrijdt (door het voedsel te bespuiten). Ooit gedacht de plantenwereld eenvoudig was?!
Gelukkig kunnen we wel simpelweg genieten, het hele jaar door, van de Vuurpijl en van alles wat er verder groeit en bloeit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten