De geschiedenis van Wijzen uit het Oosten is waarschijnlijk wel een
van de meest bekende Bijbelverhalen. Er is zelfs een redelijk algemeen
bekende feestdag naar ze genoemd: Driekoningen. Niet dat ze als koningen
in de Bijbel voorkomen, of dat het er drie waren. En dat ze Balthazar,
Melchior en Caspar heetten is al helemaal niet in de Bijbel beschreven.
Ze klinken me ook niet direct Oosters in de oren, maar dat blijkt een
foutje te zijn: Balthazar komt uit het Akkadisch en staat voor "Moge Bel
de koning beschermen", Melchior heeft Hebreeuwse wortels en betekent
"Koning van het licht" en Caspar is eigenlijk een Chaldese ambtsnaam
voor een schatbewaarder.
Maar over de wijzen zelf wil ik het nu niet hebben. Het gaat me erom wat ze meebrachten om
aan de Jezus, de geboren Koning van de Joden te geven. Het waren mannen
van de wereld en ze wilden niet met een kleinigheidje aankomen. Ze
hadden dus koninklijke cadeaus bij zich: wierook, mirre en goud.Voor
ons zijn dat niet de meest voor de hand liggende kraamcadeaus, zelfs
niet voor een koning. Maar in het oosten lag dat anders. Daar waren
juist deze drie dingen standaard giften of offers aan koningen en
godheden. De Joden kenden ze ook in die hoedanigheid. De belangrijkste
schalen en bekers in de tempel van Jeruzalem waren van goud, en het
heilige reukwerk en zalfolie bevatten grote hoeveelheden mirre en
wierook.
Het Bijbelverhaal is maar kort en wie de "magi" waren,
blijft mysterieus, dus in hoeverre ze vanuit hun eigen tradities deze
giften brachten of dat ze de Joodse traditie eerden, is onbekend. Maar
hun royale geschenken staan tot op de dag van vandaag in een reuk van
heiligheid.
Dat is trouwens het hele idee van wierook: een heilige
reuk, door middel van rook. Zelfs het woord zegt het al: wierook, in
het Duits Weihrauch, ofwel gewijde rook. Tegenwoordig kom je overal
geurige substanties tegen waarmee je je huis kunt parfumeren, gewoon
omdat het kan. Maar dat is niet het oorspronkelijke bedoeling. Heel veel
religies maakten gebruik van geuren bij hun rituelen.
In de
protestants-christelijke traditie waarvan ik deel uitmaak, is er geen
plaats ingeruimd voor geursymbolen, maar in andere op het christendom
gebaseerde kerken wel degelijk. Daarbij hebben verschillende
denominaties hun eigen traditie. Je kunt bijna op je neus afgaan om te
bepalen in welke kerk je bent. Zo is in de Rooms-katholieke kerk echte
wierook, kerkwierook, ofwel olibanum (in de variant papyrifera) het
meest in gebruik, terwijl de Grieks-orthodoxe kerk meestal mastiek, hars
van een soort pistacheboom, gebruikt. Bij de kerkelijke rituelen staat
de geur symbool voor de gebeden die opgezonden worden, gebaseerd op de
Bijbelse Psalmen (Psalm 141:2 Mijn gebed worde gesteld als reukwerk voor
Uw aangezicht, de opheffing mijner handen als het avondoffer).
Wij
Nederlanders gebruiken het woord wierook nogal slordig voor het
complete reuk/rook-gebeuren als voor olibanum. Misschien is daar het
feit wel debet aan dat we in de Middeleeuwen alleen een Rooms-katholieke
kerk hadden waar reukwerk werd gebruikt. Maar reukwerk omvat veel meer.
Er werden -en worden- allerlei plantaardigheden voor gebruikt: bloemen,
bladeren, bast, wortel, houtvezels, maar vooral harsen. Een goede
wierook bestaat voor een flink deel uit hars (minstens de helft, 70% is
nog beter).
Harsen zijn er in soorten en maten. Als je eens je
erin verdiept, gaat er een wereld voor je open. Je komt intrigerende
namen tegen als sandarak, mastiek, drakenbloed, amber en asafoetida. Elk
heeft zijn eigen geur -stank- en en herkomst. Ze hebben allemaal gemeen
dat ze ontstaan als kleverige stof die dient als pleister op een wond
in de boom.
Het verbaast me altijd dat juist in droge streken
zoveel harsbomen hun oorsprong vinden. Om maar weer de twee bekendste te
nemen, mirre en olibanum, die voornamelijk op het Arabisch
schiereiland, in Somalië en Ethiopië groeien. En in Israël en omstreken,
waar de balsem van Gilead groeit, wat waarschijnlijk ook een variant
van olibanum is.
Het zijn trouwens niet alleen droge, warme
streken waar hars vandaan komt. Als op een boswandeling ergens een den
of spar tegenkomt, kan het maar zo dat daaraan ook harstranen hangen.
Met zorg geoogst (niet alles weghalen, want de boom heeft het nodig als
afdekking van een beschadiging) kan dat een leuk begin zijn je eigen
wierook-avontuur.
Mijn wereldreis met geuren is nog maar net
begonnen. Ik ben nog niet verder gekomen dan losse wierook, terwijl veel
wierook die Oosterse winkeltjes en toko's verkopen in de vorm van
kegels en stokjes is. Maar ik houd me voorlopig nog bij het losse spul,
daar is nog genoeg te ontdekken. Zo merkte ik dat citroenschil op kolen
nogal onaangenaam ruikt.
Hoe je wierook brandt, hangt ook
voor een deel van je eigen voorkeur af. De oorspronkelijke manier is
natuurlijk op gloeiende houtskool , of dat nu een altaar, een wierookvat
of een simpel schaaltje met kolen is. In elk geval komt er rook bij te
pas. Maar niet iedereen vindt het een goed idee om zoiets in huis te
doen. Daarom zijn er ook elektrische branders en brandertjes die met een
waxinelichtje werken. Die laatste gebruik ik zelf, omdat ik een echt
vuurtje leuker vindt en het een bescheiden hoeveelheid geur afgeeft. Ik
mag graag een geurtje in huis hebben voor de sfeer, maar het moet niet
zo zijn dat je eronder bedolven wordt. Als eerste probeersel had ik
trouwens wat wierook in een leeg waxineomhulsel gedaan en dit op een
lichtje voor waxmelts gezet. Het gaf heel weinig geur, omdat de afstand
van het vlammetje tot de wierook eigenlijk te groot was, maar ik kon zo
wel verschillende harsgeuren leren onderscheiden.
Als je echte
harsen wilt aanschaffen, probeer een goede winkel te vinden. Om er een
paar te noemen Jacob Hooy heeft zowel mirre als olibanum, maar alleen in
grotere hoeveelheden. Dan moet je wel zeker weten dat je ervan houdt
(maar dan zou ik naar een wat meer gespecialiseerde leverancier gaan).
Een plek waar je online terecht kunt is De Hekserij (nee, geen getover;
alleen grondstoffen waarmee je zeepjes, zalfjes, geurtjes en dus ook
wierook brouwen kunt). En dan is er ook nog Een Groene Wereld, waar je
niet simpelweg "Olibanum" koopt, maar Boswellia papyrifera, of Boswellia
sacra, Hojari. Verder kun je natuurlijk terecht op allerhande
buitenlandse sites. Ik heb zelf een -tamelijk willekeurige- voorkeur
voor de in Canada gebaseerde Apothecarys Garden; de man die de zaak
beheert, haalt veel van zijn voorraad zelf in de landen van herkomst en
hij weet het mooi te presenteren, tja ook het oog wil wat.
De
harsen die ik heb aangeschaft, kostten wel even wat, maar ik gebruik ze
ook medicinaal, dus dan mag het. Bij bij voorbeeld De Hekserij vallen de
kosten nog wel mee.
Een wierook met een lekkere Kerstgeur (bij mij gaat hij de hele winter mee):
3 delen olibanum
2 delen mirre
1 deel kaneel (stokje, die je in de supermarkt koopt is meestal cassia, maar dat is ook goed)
1 deel foelie
1/2 deel kruidnagel
per theelepel wierook 1 druppel mandarijn of zoete sinaasappel etherische olie.
Je kunt ook simpele wierook samenstellen uit wat de natuur je biedt,
aangevuld met wat er in je keukenkastje staat of op je fruitschaal
ligt.
5 delen dennenhars,
2 delen citroenschil
1 deel
kalmoeswortel (dat heeft waarschijnlijk niet iedereen in z'n achtertuin
zoals ik, maar
rozemarijn is ook prima)
1 deel jeneverbessen
Je kunt de
verhoudingen gokken, maar als je grote brokken hars hebt, is afwegen
misschien handiger. Nog een tip: hars is het makkelijkst te breken als
het koud is, dus een nachtje in de diepvries is geen slecht idee. De
harsen hoeven niet verpoederd te worden, maar alle ingrediënten moeten
wel even tot kleine brokjes verwerkt worden. Dat kan met een vijzel,
maar beter niet die waar je keukenkruiden fijnwrijft, want er blijft
toch wel wat achter (als het echt niet anders kan, kun je hem met pure
alcohol schoonmaken, maar dat is ook al weer een prijzige
aangelegenheid). Een andere mogelijkheid is om de hars in een plastic
(zip-lock) zak te doen en met iets zwaars te bewerken.
Als je de
wierook in kleine hoeveelheden gebruikt, is het gewoon puur voor de
sfeer. Maar voor wie er gevoelig voor is, kan het echt ook wel van
invloed zijn op je gemoedstoestand, van rustgevend tot opwekkend.
Probeer het maar eens. Veel geurplezier!
Interessant om te lezen heidy!
BeantwoordenVerwijderenGroetjes Liesbeth.
En alweer een mooie verhandeling,
BeantwoordenVerwijderennog wel passend bij
de tijd van het jaar ook!
Ik wist niet dat jij je ook met geuren bezighield,interessant zeg!
Doe je nooit iets met koffiebonen als aangename geur, die zowel ontspannen als neutraliserend werkt?
Heerlijk in huis, zeker nadat je bloemkool gekookt hebt.;-)
Groeten van Eline
Koffiegeur is héérlijk. Vooral op zondagochtend, de enige keer van de week dat we met een tafel vol aan het ontbijt zitten. Jammer genoeg moet ik wel zelf het koffiezetapparaat aanzetten. Het is een klein cadeautje als je 's ochtends gewoon je neus achterna kunt gaan en bij een pot verse koffie beland.
VerwijderenIk zit me nu trouwens af te vragen wat er gebeurt als je koffie in wierook verwerkt. Op zich te doen, denk ik, maar ik kan me nog geen combinatie met andere planten voorstellen.